Medycyna to nauka ścisła, która jednak zmienia się. Na przestrzeni lat przykładem zmian jakie dokonują się w medycynie jest choćby schemat rozszerzania diety niemowlęcia.

- W latach 80-tych podstwowym sprzętem, bez którego nie mogła istnić mama karmiąca był zegarek. Ówczesne schematy żywienia niemowląt zalecały bowiem ścisle odmierzone 3-4 godzinne odstępy między karmieniami. I nie ważne, że niemowlę wcześniej domagało się głośnym płaczem karmienia, dopóki magiczna godzina posiłku nie nastała, karmienia nie było. Schemat żywienia dzieci z lat osiemdziesiątych zakładał od pierwszych dni życia 6 godzinną przerwę nocną w karmieniu, na zasłużony odpoczynek przewodu pokarmowego karmionego niemowlęcia i przy okazji odpoczynek dla matki karmiącej a od 2 miesiąca życia ówczesny schemat przewidywał nawet 9 godzinną przerwę na sen. Schemat rozszerzania diety lat osiemdziesiątych nie przewidywał karmienia na żądanie, nawet odradzał takie karmienie, by nie doszło do zaburzeń w trawieniu. W tamtych czasach dziecku, które wydawało się być głodne między karmieniami ściśle odmierzanymi przez zegarek, zalecano podawanie słodzonych herbatek od pierwszych dni życia a pod koniec pierwszego miesiąca życia zamiast mleka polecano soki !!!!.

W tamtych czasach istniała mieszanka II i III o składzie budzącym grozę, jeśli weźmie się pod uwagę, że mieszanka II przeznaczona była dla dzieci od 2 mż a III dla dzieci od 3 mż.

SKŁAD MIESZANKI II:

mleko w proszku 9 g (tj. 3 płaskie łyżeczki), cukier 7,5 g (półtorej płaskiej łyżeczki), mąka 2 g !!!(1 bardzo płaska łyżeczka), woda 100 g

SKŁAD MIESZANKI III:

mleko w proszku 13 g (tj. 4,5 płaskich łyżeczek), cukier 5 g (1 płaska łyżeczka), mąka 3 g !!!(1 płaska łyżeczka), woda 100 g

W 3 mż oprócz soków i mieszanki II i III zawierających cukier i mąkę !!!, zalecano już skrobane jabłko. W 4 mż do jadłospisu dziecka wkraczała zupa jarzynowa a w 5 mż zupa jarzynowa nabierała smaku bo miała już być przygotowana na rosole. Jak delikatne żołądki owczesnych niemowląt wytrzymały tą dietę, do dzisiaj pozostaje zagadką.

- Kolejne lata to szereg zmian w schemacie rozszerzania diety, to wycofanie z diety niemowląt do 4 mż innych pokarmów niż mleko mamy lub modyfikowane. W 2007 roku w tzw "Nowym schemacie żywienia" zalecano pierwsze posiłki inne niż mleko nie wcześniej niż w 5 mż. Tym pierwszym posiłkiem miała być zupa jarzynowa z dodatkiem kaszy manny. Mięso wprowadzono w tym schemacie dopiero w 7 mż. Po 6 mż w diecie dziecka zalecano pół żółtka co drugi dzień i soki owocowe (te same, które w latach 80-tych zalecano już pod koniec pierwszego miesiąca życia). Całe jajko, jogurt i twarożek niemowlę mogło popróbowć dopiero w 11 mż. W schemacie tym wszystko było dokładnie zaplanowane, zmierzone i zważone z iście zegarmistrzowską dokładnością.

- Na szczęście nastał rok 2014 kiedy to zmieniono radykalnie podejście do rozszerzania diety wraz z opublikowaniem nowego schematu rozszerzania diety, który został zmodyfikowany w 2016 roku. Do 2014 roku tworzono oddzielny schemat żywienia dla dzieci karmionych sztucznie i oddzielny dla tych karmionych piersią. Dzieciom karmionym sztucznie rekomendowano wcześniejsze wprwadzanie żywności uzupełniającej (po 4 mż) podczas gdy dzieci karmione piersią miały rozpocząć przygodę z żywnością uzupełniającą dopiero po 6 mż. W 2014 roku stworzono wspólny schemat dla dzieci karmiony piersią i mlekiem modyfikowanym. Od 2014 roku czas rozszerzania diety stał się wspólny i podobny zarówno dla dzieci karmionych piersią, jak i dla tych żywionych mieszankami modyfikowanymi. Nie ustrzeżono się jednak błędów w "Nowym" schemacie rozszerzania diety niemowląt. I te niedociągnięcia spowodowały modyfikację "Nowego" schemat w 2016 roku.

Różnice między schematem z 2014 a 2016 roku

1. W 2014 roku wskazana była ściśle określona liczba posiłków i ich objętość. Jednak zaproponowana w schemacie liczba i wielkość posiłków nie była adekwtna dla potrzeb dziecka. Schemt np rekomendował podawanie 5 posiłków o objętości 150-160 ml dzieciom w wieku 5-6 miesięcy. W 2016 roku zmodyfikowano schemat z 2014 roku i podano, że liczba posiłków jest orientacyjna i bardziej dotyczy dzieci karmionych mieszankami modyfikowanymi. Dzieci karmione piersią otrzymują pokarm na żądanie. Ważne - zaproponowana w schemacie liczba posiłków jest oreintacyjne i nawet dzieci karmione sztucznie powinny być karmione na żądanie.

Należy jednak pamiętać, że na żądanie oznacza, że karmimy dziecko gdy jest głodne. Jedzenie (w szczególności pierś ) nie służą do uspokajania dziecka. Nie każdy płacz oznacza głód. Płacz może oznaczać potrzebę bliskości z rodzicami, dyskomfort. Nie każdy płacz to głód. Dlatego mamy powinny nauczyć się czytać sygnały wysyłane przez niemowlę i karmić zawsze gdy dziecko sygnalizuje głód, ale nie zapychać buzi dziecka piersią czy butelką zawsze gdy niemowlę płacze. Inaczej dzieci będą przekarmine. Mit powszechnie głoszony o niemożności przekarmienia dziecka karmionego piersią jest mitem a więc ta teza nie jest prawdziwa. PRZEKARMIĆ MOŻNA RÓWNIEŻ DZIECKO KARMIONE PIERSIĄ jeśli podaż pokarmu matki będzie przekraczała zapotrzebowanie dziecka na składniki pokarmowe. A taka sytuacja może mieć miejsce, gdy każdy płacz będziemy koić piersią lub butelką.

2. Polskie rekomendacje zalecają początek rozszerzania diety między 17 a 26 tygodniem ciąży, WHO rekomenduje wyłączne karmienie piersią do 6 mż włącznie. W Polsce zalecenia w 2014 roku mówiły, że celem do którego należy dążyć jest wyłączne karmienie piersią przez pierwsze 6 mż, w 2016 roku to zalecenie brzmi jako wskazanie a nie dążenie. W 2016 roku eksperci rekomendują wyłączne karmienie piersią przez pierwsze 6 mż.

3. W 2014 roku rekomendowano wprowadzenie małych ilości glutenu w ściśle określonym czasie nie wcześniej niż w 5 mż i nie później niż w 6 mż. Schemat w 2016 r. przewiduje wprowadzenie produktów zbożowych, w tym glutenu w dowolnym okresie między skończonym 4 mż a 12 mż. Przestaje więc obowiązywać prowokacja glutenem.

Aktualny schmat żywienia (2016)

Uwagi dotyczące schematu rozszerzania diety (2016)

1. Roszerzanie diety wg polskich rekomendacji powinno się rozpocząć między 17. a 26. tygodniem życia. W Polsce eksperci w swej nowelizacji standardu z 2016 roku, WHO, Amerykańska Akademia Pediatrii i ESPGHAN ( European Society for Paediatric Gastroenterology, Hepatology and Nutrition) czyli Europejskie Towarzystwo Gastroenterologii i Gastroenterologii Dziecięcej zalecaja wyłączne karmienie piersią do 6 mż włącznie. Ponieważ standard od 2014 roku jest wspólny dla dzieci karmionych piersią i mieszankami modyfikowanymi stąd również dzieci karmione mieszankami modyfikowanymi powinny być karmione wyłącznie mlekiem do 6 mż. A to oznacza, że w przypadku dzieci karmionych mieszankami modyfikowanymi można rozpocząć rozszerzanie diety po 17 tygodniu życia ale nie jest to konieczne.

2. Bardzo istotna jest uwaga pod schematem.Rodzic decyduje co i kiedy dziecko je a dziecko decyduje czy cokolwiek zje z tego posiłku oraz ile zje. Nie należy zmuszać dziecka do jedzenia posiłków stałych. dziecku, które nie akceptuje żywności uzupełniającej, należy ntaomiast wielokrotnie, często kilkanaście a nawet kilkadziesiąt razy proponować różne posiłki ale jeśli dziecko nie chce zjeść posiłku to należy to zaakceptować a nie zmuszać dziecko do jedzenia.

3. Bardzo ważne by dziecko dostawało swoje posiłki w trakcie posiłków rodziców. Widok jedzących rodziców zachęca dziecko do próbowania nowych smaków.

4. Zacznij rozszerzać dietę od warzyw. Dopiero gdy dziecko zaakceptuje smak warzyw, możesz wprowadzić do diety owoce. Podanie słodkich owoców przed warzywami może spowodować duże trudności we wprowadzaniu mniej słodkich warzyw.

5. Nie opóźniaj wprowadzania pokarmów alergizujących. Badania wykazały, że opóźnianie wprowdzania takich pokarmów nie tylko nie chroni przed alergią ale wręcz może zwiększać ryzyko alergii.

6. Mleko pozostaje podstawą żywienia do 12 mż.

Kiedy zacząć rozszerzać dietę

Dziecko musi wykazywać określoną dojrzałość by rozpocząć wprowadzanie posiłków stałych.

1. Powinno umieć siedzieć stabilnie z podparciem.

2. W pozycji siedzącej z podparciem powinno stabilnie trzymać głowę.

3. Nie powinno wypychać językiem posiłków i łyżeczki.

4. Powinno umieć pobrać jedzenie z łyżeczki.

5. Dziecko powinno wykazywać zainteresowanie jedzeniem, próbować chwytać jedzenie i wkładać je do buzi. Powinno próbować przeżuwać jedzenie.

Liczba posiłków uzupełniających

Wg WHO dzieci karmione częściowo piersią powinny otrzymywać

w 6.-8. m.ż. 2-3 posiłki uzupełniające
w 9.-24. m.ż. 3-4 posiłki uzupełniające i 1-2 przekąski.
przekąskami powinny być pokarmy zwykle samodzielnie spożywane przez dzieci między posiłkami głównymi, wygodne i łatwe do podania, np. cząstka warzywa, cząstka owocu, kawałek chleba.

Najczęściej popełniane błędy przy rozszerzaniu diety

1. Zbyt wczesne ale i zbyt późne rozszerzanie diety.

2. Zbyt długie podawanie przecierów.

Przeciery są wskazane wyłącznie w przypadku dzieci, którym posiłki stałe wprowadza się po 4 miesiącu życia. Jeśli decydujesz się na rozszerzanie diety po 6 mż, od początku możesz podawać dziecku posiłki o różnej konsystencji. Zbyt długie podawanie wyłącznie przecierów może spowodować u dziecka awersję do stałego jedzenia podanego w innej formie niż półpłynna papka. Najwieksze możliwości nabywania umiejetności jedzenia zawierającego drobne kawałki i grudki posiada niemowlę między 6 a 10 mż. Im później podamy niemowlęciu zróżnicowaną konsystencję jedzenia, tym trudniej będzie nauczyć niemowlę jedzenia pokarmu o zróżnicowanej konsystencji.

3. Dosładzanie i dosalanie potraw

4. Zmuszanie dzieci do jedzenia. Chyba wszystkim mamom znane jest jedzenie "za babcię", "za dziadka" czy z lecącym samolocikiem. Tymczasem o ilości zjedzonego jedzenia powinno decydować dziecko. Jeśli nie mamy do czynienia z patologicznym brakiem apetytu wymagającym szczególnego postępowania, o ilości zjedzonego pokarmu powinno decydować dziecko. Przekarmianie dziecka w pierwszym roku życia może w przyszłości skutkować zwiększonym ryzykiem cukrzycy, otyłości czy nadciśnienia w dorosłym życiu.

5. Podawanie owoców przed akceptacją smaku warzyw - wiele dzieci po zakosztowaniu słodkich owoców podawanych w dużej ilości, nie chce jeść warzyw. Dlatego choć w samym schemacie żywienia nie ma zaleceń by zacząć od warzyw, to jednak rekomenduje się rozpoczęcie rozszerzania diety od warzyw i dopiero po pełnej akceptacji smaku różnych warzyw można włączyć do diey dziecka owoce.

Zachowania dziecka świadczące o głodzie u dziecka to:

płacz,
zwiększone ruchy kończyn górnych i dolnych na widok pokarmu,
otwieranie ust i kierowanie głowy w stronę łyżki,
Uśmiechanie się i wyciąganie rączki w kierunku łyżeczki lub butelki świadczy o tym, że dziecko chce kontynuować jedzenia.

Sygnały świadczące o sytości dziecka to:

zasypianie,
grymaszenie podczas jedzenia,
zwolnienie tempa przyjmowania pokarmu,
zaprzestanie jedzenia,
odpychanie jedzenia,
wypluwanie lub odmawianie wzięcia smoka lub łyżeczki,
odmawianie przyjęcia pokarmu z łyżeczki, odpychanie łyżeczki,
zaciskanie ust przy zbliżaniu łyżeczki.

Umiejętność odczytywania powyższych zachowań dziecka i odpowiednia reakcja na nie nazywana jest wrażliwym lub reagującym karmieniem (responsive feeding).

5. Podawanie soków zamiast wody. Aktualne zalecenia mówią, by w pierwszym roku życia nie podwać dzieciom soków. Niemowlętom do picia należy proponować wyłącznie wodę. Odmawianie przez niemowlę picia wody oznacza, że nie czuje ono pragnienia.Pamietajmy, że w skład mleka wchodzi głównie woda i mleko (również to modyfikowane) świetnie gasi pragnienie.

Przeczytaj też

Soki w diecie niemowląt wg zaleceń Amerykańskiej Akademii Pediatrii

Jak zapobiec alergii i astmie u dziecka - wyjaśnia pediatra

6. Opóźnione wprowadzanie pokarmów alergizujących. Najnowsze badania pokazują, że opóźnione wprowadzanie pokarmów alergizujących nie tylko nie chroni przed rozwojem alergii ale wręcz zwiększa ryzyko rozwoju alergii w późniejszym okresie życia.

7. Podawanie mało urozmaiconych posiłków bo dziecko wielu produktów "nie lubi". Badania pokazują, że do zaakceptowania nowych smaków często potrzeba nawet kilkunastu prób a w skrajnych przypadkach nawet kilkudziesięciu. Dlatego nie należy po kilku nieudanych próbach podania dziecku np. brokuła, eliminowac go z diety dziecka.

Źródło

1. Zasady żywienia zdrowych niemowląt. Zalecenia Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci Nutrition of healthy term infants. Recommendations of the Polish Society for Paediatric Gastroenterology, Hepatology and Nutrition Hanna Szajewska , Piotr Socha , Andrea Horvath , Anna Rybak , Anna Dobrzańska , Maria Katarzyna Borszewska-Kornacka , Alicja Chybicka , Mieczysława Czerwionka-Szaflarska , Danuta Gajewska , Ewa Helwich , Janusz Książyk , Hanna Mojska, Anna Stolarczyk , Halina Weker.STANDARDY MEDYCZNE/PEDIATRIA 2014, T. 11, 321-338

Potrzebujesz wizyty domowej, porady laktacyjnej lub teleporady - zapraszam do zapoznania się z moją ofertą i kontaktu.

Więcej interesujących porad i informacji o zdrowiu znajdziesz na stronie Spis treści bloga

Rozszerzanie diety niemowlęcia - jak to zrobić dobrze