Wpływ karmienia piersią na zmniejszenie ryzyka zachorowania na raka piersi

Karmienie piersią to złoty standard żywienia niemowląt i małych dzieci ponieważ mleko matki to kompletne źródło pożywienia dla noworodków i małych niemowląt. Dzieci karmione piersią rzadziej chorują na szereg schorzeń, w tym biegunki, zapalenia górnych dróg oddechowych, zapalenia uszu i wiele innych. Ale karmienie piersią przynosi też realną korzyść dla matek karmiących. Karmienie piersią w pierwszej godzinie porodu zapobiega krwotokom poporodowym, ułatwia wydalanie łożyska i pomaga macicy powrócić do rozmiarów sprzed ciąży. Ponadto kobiety karmiące piersią łatwiej wracają do masy sprzed narodzin. Karmienie piersią to również profilaktyka raka piersi.

Rak piersi jest najczęstszym nowotworem u kobiet na świecie. Rak piersi jest również główną przyczyną umieralności kobiet w wieku 35-54 lat. Najważniejszym czynnikiem ryzyka raka piersi jest wiek kobiety i wywiad wskazujący na występowanie raka piersi u krewnych pierwszego stopnia. Każdego roku na świecie pojawia się prawie 1 000 000 nowych przypadków raka piersi, co stanowi ponad 20% wszystkich nowotworów. Szczególnie często występuje w populacji kobiet w Ameryce Północnej i w Europie Zachodniej. W Polsce rak piersi jest również najczęściej występującym nowotworem złośliwym u kobiet. W 2014 roku na raka piersi zachorowało w Polsce 17 379 kobiet co stanowi 51,6 zachorowań na 100 000 kobiet. Rak piersi jest w Polsce drugą po raku płuca przyczyną zgonów nowotworowych wśród kobiet. W 2014 roku odnotowano 5975 zgonów z powodu raka piersi o stanowi 14,8 zgonów na 100 000 kobiet.

Przyczyna większości zachorowań na raka piersi jest nieznana. Najważniejszym czynnikiem ryzyka jest starszy wiek. Kolejnymi czynnikami ryzyka są:

nosicielstwo mutacji niektórych genów (przede wszystkim BRCA1 i BRCA2),
rodzinne występowanie raka piersi, zwłaszcza u młodych kobiet,
pierwsza miesiączka we wczesnym wieku,
menopauza w późnym wieku,
późny wiek pierwszego porodu zakończonego urodzeniem żywego dziecka,
długotrwała hormonalna terapia zastępcza,
długotrwała antykoncepcja hormonalna,
nadwaga i otyłość,
radioterapia okolicy klatki piersiowej przed 30. rż.
niektóre łagodne choroby rozrostowe piersi (atypowa hiperplazja, przedinwazyjny rak zrazikowy piersi).

Profilaktyka pierwotna raka piersi jest bardzo ograniczona. Do czynników zmniejszających ryzyko zachorowania na raka piersi należą:

unikanie nadwagi i otyłości,
aktywność fizyczna,
ograniczanie spożycia alkoholu,
unikanie palenia tytoniu
ograniczanie stosowania hormonalnej terapii zastępczej.

Czy również karmienie piersią zmniejsza ryzyko zachorowania na raka piersi.

W dużym badaniu przeprowadzonym w Indiach wykazano zależność pomiędzy ochronnym działaniem karmienia piersią a ryzykiem zachorowania na raka piersi. Badanie zostało przeprowadzone na 2 obszarach w południowych Indiach w latach 2002–2005 i obejmowało 1866 kobiet w grupie badanej i 1873 kobiety w grupie kontrolnej. W badanej populacji częste było długotrwałe karmienie piersią. Czas trwania karmienia piersią był odwrotnie proporcjonalny do ryzyka raka piersi u kobiet ale tylko przed menopauzą. Takiego efektu ochronnego karmienia piersią nie zaobserwowano u kobiet po menopauzie.

W metaanalizie z 2015 uwzględniono dwadzieścia cztery artykuły z 27 badaniami obejmującymi 13 907 przypadków raka piersi. Zebrane wyniki sugerują, że karmienie piersią było odwrotnie proporcjonalne do ryzyka raka piersi. Zależność między zmniejszonym ryzykiem zachorowania na raka piersi zwiększa się wraz z wydłużeniem czasu karmienia piersią.

Kolejne obserwacje kliniczne wykazały, że każdy rok karmienia piersią zmniejsza ryzyko zachorowania na raka piersi aż o 4,3%. Również naukowcy z Islandii odkryli, że istnieje odwrotna zależność między całkowitym czasem karmienia piersią a rakiem piersi. Furberg i wsp. badając laktację i ryzyko raka piersi u Afroamerykanek i białych kobiet mieszkających w Północnej Karolinie stwierdzili, że jakakolwiek laktacja, niezależnie od czasu trwania i czasu, była związana z niewielkim zmniejszeniem ryzyka raka piersi. W badaniach Huo i wsp. ryzyko raka piersi zmniejszało się nawet o 7% na każde 12 miesięcy karmienia piersią.

Dlaczego karmienie piersią zmniejsza ryzyko zachorowania na raka piersią

Istnieje kilka hipotez próbujących wyjaśnić związek między karmieniem piersią a ryzykiem zachorowania na raka piersi. Wg jednej z nich ciąża i karmienie piersią zmniejsza liczbę cykli menstruacyjnych a tym samym narażenie na endogenne hormony, które mają wpływ na rozwój raka piersi. Inni badacze uważają, ze ciąża i karmienie piersią powodują taką przemianę komórek gruczołu mlekowego, która umożliwia produkcję mleka ale równocześnie chroni komórki tego gruczołu przed metamorfozą w komórki nowotworowe. Rolę ochronną w pokarmie kobiecym pełni HAMLET. HAMLET jest kompleksem białkowo-lipidowym, który wywołuje śmierć komórki podobną do apoptozy w komórkach nowotworowych, ale pozostawia niezmienione w pełni zróżnicowane komórki (komórki zdrowe). Działanie przeciwnowotworowe kompleksu HAMLET obejmuje ponad 40 różnych chłoniaków i raków. Kompleks HAMLET wnika do wnętrza komórek nowotworowych, powodując ich ostateczne zniszczenie w mechanizmie podobnym do apoptozy (apoptoza to zaprogramowana śmierć komórki). Kwaśne pH w żołądku dziecka karmionego piersią sprzyja tworzeniu się kompleksu HAMLET w pokarmie kobiecym. Mechanizm ten może przyczyniać się do ochronnego działania karmienia piersią przed nowotworami wieku dziecięcego. Tym samym kompleks HAMLET chroni zarówno matkę jak i dziecko. Matkę przed rakiem piersi, dziecko natomiast przed nowotworami wieku dziecięcego.

Wykazano również, że młodszy wiek pierwszej laktacji był istotnie związany ze zmniejszeniem ryzyka przedmenopauzalnego raka piersi.

Rak piersi a ciąża

Analiza częstości raka piersi u kobiet poniżej 30 roku życia wykazuje, że około 10-20% nowotworów piersi w tej grupie wiekowej może pojawić się w czasie ciąży. Sama ciąża nie pogarsza rokowania u kobiet z rakiem rozpoznanym w jej trakcie, w porównaniu z kobietami nie będącymi w ciąży w podobnym wieku. Ponieważ jednak u młodych kobiet z rakiem piersi ryzyko przerzutów jest większa niż u starszych kobiet, stąd rokowanie u młodych kobiet, również w ciąży jest gorsze niż u kobiet starszych. Również ciąża po przebytym raku piersi nie pogarsza odległego rokowania. Karmienie piersią w trakcie chemioterapii jest przeciwwskazane. Natomiast po zakończonej chemioterapii i po okresie 14 dni od zakończenia chemioterapii, karmienie piersią może być kontynuowane. Karmienie piersią po przebytym raku piersi nie zwiększa ryzyka nawrotu choroby.

Rak piersi w czasie karmienia piersią

Mimo, że karmienie piersią pełni funkcję ochronną przed rakiem piersi, to jednak nie wyklucza możliwości zachorowania zupełnie. Niestety rak piersi w czasie karmienia piersią jest często późno rozpoznawany ponieważ kobiety, które mają typowe objawy raka piersi mają rozpoznawane zapalenie piersi związane z zastojem pokarmu w czasie laktacji. Dlatego należy być czujnym jeśli stan pacjentki nie poprawia się mimo kuracji antybiotykowej. W takich przypadkach należy rozważyć w diagnostyce różnicowej raka piersi a nie zlecać kolejne kursy antybiotyków. Jak w każdej chorobie nowotworowej wczesne wykrycie i wczesne leczenie wydajnie poprawia rokowanie co do przeżycia.

Objawy alarmowe mogące świadczyć o raku piersi w czasie laktacji

zapalenie piersi nie reagujące na leczenie lub powtarzające się mimo prawidłowego leczenia w tej samej okolicy
zmiana koloru piersi na czerwony, w przypadku braku gorączki
stwardnienie skóry, wygląd skórki pomarańczy
długotrwale utrzymujące się guzki piersi, zwłaszcza takie o nieregularnych obrysach
wydzielina krwista z brodawki (zazwyczaj jednej)

W sytuacji pojawienia się objawów alarmowych natychmiast należy skierować pacjentkę do specjalisty onkologa w celu wykluczenia raka piersi współistniejącego z laktacją

Zapalny rak piersi

Zapalny rak piersi jest stosunkowo rzadką ale bardzo agresywną chorobą, w której komórki nowotworowe blokują naczynia limfatyczne skóry piersi. Ten typ raka piersi dlatego nazywany jest „zapalnym”, ponieważ pierś jest opuchnięta i zaczerwieniona i wygląda jakby toczył się w niej stan zapalny.

Zapalny rak piersi stanowi od 1 do 5 procent wszystkich przypadków raka piersi zdiagnozowanych w Stanach Zjednoczonych. Większość zapalnych raków piersi to inwazyjne raki przewodowe, w których komórki nowotworowe pochodzą z komórek wyściełających przewody mleczne piersi.

Przebieg choroby jest szybki, choroba do stadium zaawansowania III lub IV rozwija się w ciągu kilku tygodni lub miesięcy. W momencie rozpoznania zapalny rak piersi jest chorobą w III lub IV stopniu zaawansowania , w zależności od tego, czy komórki rakowe objęły wyłącznie pobliskie węzły chłonne, czy też przedostały się do odległych tkanek.

Objawy zapalnego raka piersi

Obrzęk i zaczerwienienie obejmujące jedną trzecia lub więcej piersi.
Skóra na piersi może być zaróżowiona, zaczerwieniona, posiniaczona lub wyglądem może przypominać skórkę pomarańczy. Powyższe objawy spowodowane są zastojem limfy w skórze piersi z powodu zaczopowania przewodów limfatycznych przez komórki nowotworowe.
Szybki wzrost rozmiaru piersi.
Rzadko w piersi wyczuwalny jest guz, najczęściej guza w piersi nie wyczuwa się.
Uczucie pieczenia, bólu lub tkliwości w obrębie piersi, sutek może być skierowany do wewnątrz.
Może dojść do powiększenia węzłów chłonnych pachowych i/lub nadobojczykowych.

Ponieważ zapalny rak piersi dotyczy kobiet w młodym wieku, może występować u kobiet karmiących piersią. W takim przypadku do podejrzenia raka piersi powinno skłonić występowanie nasilonych objawów stanu zapalnego piersi bez współistniejących wykładników stanu zapalnego i gorączki. Rozpoznanie laktacyjnego zapalenia piersi i stosowanie wielu kursów antybiotykoterapii z powodu braku poprawy może znacznie opóźnić rozpoznanie raka zapalnego piersi i zmniejszyć szanse na skuteczna terapię.

Podsumowanie

Kobiety powinny być informowane, że ryzyko raka piersi przed menopauzą zmniejsza się wraz z laktacją i że ten efekt ochronny wydaje się być najlepszy w przypadku kobiet, które karmią piersią przez dłuższy okres w ciągu życia. Kobiety z rodzinnym ryzykiem mogą potencjalnie odnieść największe korzyści z karmienia piersią. Ponieważ mleko matki jest idealną substancją odżywczą dla noworodka, a karmienie piersią jest modyfikowalnym czynnikiem ryzyka, należy zachęcać wszystkie kobiety do karmienia piersią swoich dzieci.

Źródło

1. Collaborative Group on Hormonal Factors in Breast Cancer. Breast cancer and breastfeeding: Collaborative reanalysis of individual data from 47 epidemiological studies in 30 countries, including 50.302 women with breast cancer and 96.973 women without the disease. Lancet 2002; 360: 187-95.

2.Thomas DB, Rosenblatt KA, Ray RM, Tryggvadóttir L, Sigurvinsson T, Tulinius H et al. Breastfeeding and reduced risk of breast cancer in an Icelandic cohort study. Am J Epidemiol 2001; 154: 975-7.

3. Furberg H, Newman B, Moorman P, Millikan R. Lactation and breast cancer risk. Int J Epidemiol 1999; 28: 396-40

4. Huo D, Adebamowo CA, Ogundiran TO, Akang EE, Campbell O, Adenipekum A et al. Parity and breastfeeding are protective against breast cancer in Nigerian women. Br J Cancer 2008; 98: 992-6.

5. Vendhan Gajalakshmi, Aleyamma Mathew, Paul Brennan et all: Breastfeeding and breast cancer risk in India: A multicenter case-control study. IJC, 125, 3, 2009, 662-665

6. Ying Zhou, Jingde Chen, Qun Li et all: Association Between Breastfeeding and Breast Cancer Risk: Evidence from a Meta-analysis. Breastfeeding Medicine 10, 3, 2015

7. Onkologia w Praktyce Klinicznej — edukacja 2018, tom 4, nr 4

8. Catharina Svanborg 1, Helena Agerstam, Annika Aronson, Rolf Bjerkvig, Caroline Düringer, Walter Fischer, Lotta Gustafsson, Oskar Hallgren, Irene Leijonhuvud, Sara Linse, Ann-Kristin Mossberg, Hanna Nilsson, Jenny Pettersson, Malin Svensson: HAMLET kills tumor cells by an apoptosis-like mechanism--cellular, molecular, and therapeutic aspects.

Adv Cancer Res. 2003;88:1-29.

9. https://www.cancer.gov/types/breast/ibc-fact-sheet

Potrzebujesz wizyty domowej, porady laktacyjnej lub teleporady - zapraszam do zapoznania się z moją ofertą i kontaktu.

Więcej interesujących porad i informacji o zdrowiu znajdziesz na stronie Spis treści bloga

Rak piersi a ciąża i karmienie piersią