Czy mleko ludzkie jest sterylne

Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) zaleca, aby wszystkie dzieci były karmione wyłącznie piersią od pierwszej godziny życia aż do szóstego miesiąca życia. Zalecenie to wynika z wielu korzyści związanych z karmieniem piersią, zarówno dla matki, jak i jej dziecka. Przez wiele lat aż do 2003 roku eksperci i klinicyści uważali, że pokarm ludzki jest sterylnym płynem, a ewentualnie stwierdzane w nim bakterie traktowano jako kontaminację lub zakażenie. Dopiero w 2003 roku w mleku ludzkim stwierdzono obecność bakterii pałeczek kwasu mlekowego. Kolejne badania i obserwacje naukowe wykazały, że w mleku ludzkim znajduje się bogaty ekosystem drobnoustrojów komensalnych, które wykazują prozdrowotny wpływ dla matki i jej karmionego piersią dziecka. Mikroorganizmy te tworzą mikrobiotę mleka ludzkiego (Human Milk Microbiota (HMM)). Termin „microbiota” odnosi się do populacji mikroorganizmów, która bytuje w ludzkim ciele, przy czym pomiędzy tymi mikroorganizmami a gospodarzem istnieje z wzajemny pozytywny związek. Najnowsze badania wykazały, że w mleku ludzkim znajdują się nie tylko bakterie, ale również grzyby, wirusy i organizmy beztlenowe. Szacuje się, że w mleku ludzkim znajduje się około 800 różnych bakterii i 50 różnych grzybów. Ponieważ przeciętne niemowlę zjada średnio 800 mililitrów mleka dziennie, naukowcy szacują, że będzie ono jednocześnie spożywać od 1 x 10 ⁵ i 1 x 10 ⁷ bakterii dziennie. Oznacza to, że około 30% bakterii kolonizujących jelita niemowlęcia pochodzi z mleka matki.

Skąd się biorą bakterie w mleku kobiecym

Chociaż sposób powstawania mikrobioty mleka ludzkiego nie jest jeszcze do końca poznany, uznano, że głównym sposobem jej powstawania jest

translokacja bakterii z jelit matki, które za pośrednictwem komórek dendrytycznych i układu chłonnego kolonizują gruczoł piersiowy i mleko w tym gruczole oraz
jama ustna niemowlęcia, z której wstecznie mleko cofa się do przewodów w gruczole piersiowym, kolonizując go.

Bakterie mogą też przenikać do gruczołu piersiowego ze skóry otoczki i brodawki. Do gruczołu piersiowego bakterie skórne przedostają się przez pory w skórze brodawki. Rzadszym źródłem bakterii w gruczole piersiowym są mikrourazy brodawki i otoczki, przez które bakterie przedostają się do gruczołu piersiowego.

Do głównych mikroorganizmów stanowiących około połowy mikrobioty mleka ludzkiego należą: Streptococcus, Serratia, Pseudomonas, Corynebacterium, Ralstonia, Propionibacterium, Sphingomonas i Bradyrhizobium. Bakterie te występują we wszystkich próbkach mleka niezależnie od uwarunkowań, w jakich żyje matka. Skład pozostałej mikrobioty jest zmienny i zależy od wielu czynników. Za funkcję probiotyczną mikrobioty mleka ludzkiego odpowiadają bakterie z rodzaju Bifidobacterium i Lactobacillus. Co ciekawe bakterie z rodzaju Bifidobakterium są nieliczne w przewodzie pokarmowym osób dorosłych a u niemowląt i małych dzieci występują licznie. Wśród szczepów Lactobacillus wyizolowano szczepy Lactobacillus rhamnosus o właściwościach przeciwutleniających i przeciwnowotworowych. W obrębie wirusów dominują fagi i bakteriofagi, a wśród drożdży Debaryomyces hansenii jest gatunkiem dominującym podczas karmienia piersią, podczas gdy Saccharomyces cerevisiae staje się gatunkiem dominującym podczas odstawiania dziecka od piersi. Mikrobiota mleka ludzkiego zmienia się na przestrzeni laktacji. Colostrum ma niższą biomasę bakterii niż mleko przejściowe lub dojrzałe, ale wykazuje znacznie większą różnorodność bakterii.

Zidentyfikowano wiele czynników, które mogą wpływać na skład mikrobioty mleka ludzkiego (HMM). Do tych czynników należy m.in etap laktacji ale również wskaźnik masy ciała matki (BMI), wiek matki i jej dieta, położenie geograficzne, status społeczno-ekonomiczny, stosowanie antybiotyków lub probiotyków w czasie ciąży oraz sposób ukończenia porodu.

Wykazano, że u otyłych matek w mleku przeważają bakterie Lactobacillus spp. U matek tych stwierdzono też zmniejszenie populacji bakterii Bacteroides, Proteobacteria i Firmicutes. U matek z celiakia stwierdzono niższe miana bakterii z rodzaju Bacteroides i Bifidobacterium. U matek HIV-pozytywnych wykazano zwiększoną różnorodność bakterii w mleku oraz zwiększoną liczbę bakterii Lactobacillus niż u kobiet zdrowych. Matki, które urodziły wcześniaki mają w swym pokarmie większą populację bakterii Enterococcus natomiast u matek, które urodziły noworodki w terminie, w mleku przeważają bakterie Bifidobacterium. Istotnie na skład mikrobiomu mleka ludzkiego wpływa dieta. Wykazano, że zwiększone spożycie witaminy C wiąże się ze wzrostem liczby bakterii z rodzaju Staphylococcus w mleku, podczas gdy spożywanie wielonienasyconych kwasów tłuszczowych i kwasu linolowego prowadzi do wzrostu liczby bakterii rodzaju Bifidobacterium. Antybiotykoterapia w czasie ciąży i w okresie okołoporodowym zmniejsza liczbę bakterii z rodzaju Bifidobacterium. To spostrzeżenie jest o tyle istotne, ponieważ zmniejszona liczba tych bakterii w jelitach niemowląt sprzyja otyłości i wystąpieniu atopii. Sposób podaży mleka ma też znaczenie. U niemowląt karmionych bezpośrednio piersią w jelitach występuje duża liczba Bifidobacterium spp. Natomiast u niemowląt karmionych mlekiem odciągniętym stwierdzono podwyższoną liczbę potencjalnych bakterii patogennych. Udowodniono wpływ stresu matczynego na skład mikrobioty jej mleka. Wykazano też różnice w składzie mikrobioty pomiędzy populacją matek żyjących w środowisku miejskim i wiejskim.

Znaczenie mikrobioty mleka ludzkiego

Mikrobiota ludzkiego przewodu pokarmowego odgrywa szereg ważnych ról w żywieniu, ochronie immunologicznej, metabolizmie i obronie gospodarza, a nawet w ludzkich zachowaniach i emocjach. Wykazano, że blisko 30% bakterii przewodu pokarmowego niemowląt pochodzi z mikrobioty mleka ludzkiego. Prawidłowy rozwój ekosystemu przewodu pokarmowego we wczesnym okresie życia ma zatem kluczowe znaczenie dla przyszłego zdrowia.

Udowodniono, że mikrobiota mleka ludzkiego jest odpowiedzialna za kształtowanie się u karmionego piersią dziecka mikrobioty przewodu pokarmowego poprzez dostarczanie samych mikroorganizmów, składników odżywczych dla mikrobioty i pewnych korzystnych dla tych mikroorganizmów metabolitów. Najnowsze badania wykazały również, że mikrobiota mleka ludzkiego wpływa na kształtowanie mikrobioty układu oddechowego u dziecka.

Badania ostatnich lat potwierdziły, że dysbioza jelit u kobiety występująca w czasie ciąży, może wpływać na skład pionierskiego ekosysytemu bakteryjnego noworodka, co może działać jako czynnik ryzyka rozwoju chorób, takich jak otyłość i astma w przyszłości, a także może sprzyjać rozwojowi takich stanów patologicznych jak martwicze zapalenie jelit (NEC) w pierwszych miesiącach życia, szczególnie u przedwcześnie urodzonych noworodków.

Prawidłowa mikrobiota gruczołu piersiowego ma również znaczenie dla zdrowia tegoż gruczołu. Tylko właściwy rozwój mikrobioty gruczołu piersiowego warunkuje prawidłowy przebieg laktacji. Wszelkie zaburzenia prowadzące do dysbiozy mogą stanowić punkt wyjścia do rozwoju stanów zapalnych gruczołów piersiowych u karmiącej piersią kobiety. Wykazano też, że obecny w mleku kobiecym Lactobacillis fermentum ma działanie ochronne i zmniejsza ryzyko raka piersi.

Przeczytaj też

Czy laktatory i nakładki mogą powodować zapalenie sutka

Piśmiennictwo

Notarbartolo V, Giuffrè M, Montante C, Corsello G, Carta M. Composition of Human Breast Milk Microbiota and Its Role in Children's Health. Pediatr Gastroenterol Hepatol Nutr. 2022 May;25(3):194-210.
Hufnagl K, Pali-Schöll I, Roth-Walter F, Jensen-Jarolim E. Dysbiosis of the gut and lung microbiome has a role in asthma. Semin Immunopathol. 2020;42:75–93.
Oikonomou G, Addis MF, Chassard C, Nader-Macias MEF, Grant I, Delbès C, et al. Milk microbiota: what are we exactly talking about? Front Microbiol. 2020;11:60.
Demmelmair H, Jiménez E, Collado MC, Salminen S, McGuire MK. Maternal and perinatal factors associated with the human milk microbiome. Curr Dev Nutr. 2020;4:n027

Potrzebujesz wizyty domowej, porady laktacyjnej lub teleporady - zapraszam do zapoznania się z moją ofertą i kontaktu.

Więcej interesujących porad i informacji o zdrowiu znajdziesz na stronie Spis treści bloga

.

Kontakt

Lekarz pediatra neonatolog

Wizyty domowe Lublin i okolice
Wizyty domowe w zależności od dyspozycji
godz: 9-18
tel: +48 505 129 655
e-mail: marzena.8921285@gmail.com

Teleporady ( cała Polska )
Poniedziałek - Niedziela
godz: 9-23
tel: +48 505 129 655

W razie braku odbioru telefonu proszę o sms z prośbą o wizytę domową lub teleporadę.

Specjalizacje